Nét đẹp văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc trên địa bàn huyện mỗi dịp Tết đến, Xuân về
Hiện nay huyện Čư M'gar có 22 dân tộc anh em cùng sinh sống. Dịp Tết đến, Xuân về, mỗi dân tộc trên địa bàn huyện đều có những nét đẹp văn hóa truyền thống riêng, đặc trưng độc đáo đón chào năm mới. Những nét đẹp văn hóa truyền thống của các dân tộc đã góp phần tạo nên bản sắc đa dạng, phong phú trong bức tranh toàn cảnh ngày Xuân trên địa bàn của huyện.
Rượu cần nét đẹp văn hóa truyền thống của đồng bàn Êđê mỗi dịp Lễ, Tết.
Hòa chung với niềm vui đón Tết cổ truyền của dân tộc, mỗi độ Tết đến, Xuân về, đồng bào Êđê ở các buôn làng trên địa bàn huyện lại quây quần bên nhau để thưởng thức rượu cần cùng với những món ăn truyền thống đặc sắc. Rượu cần là thức uống không thể thiếu trong các dịp lễ hội và các sự kiện quan trọng trong gia đình người Êđê. Những ché rượu cần thơm ngon đã dần trở thành nét đẹp văn hóa truyền thống của đồng bào Êđê để tiếp đón anh em, họ hành, khách khứa đến thăm nhà trong những ngày Xuân…
Có truyền thống làm rượu cần truyền qua nhiều thế hệ, nên cứ dịp gần Tết, chị H'Kiêm Niê ở buôn Húk B (xã Cư M'gar) lại bận rộn với việc ủ rượu vừa để sử dụng trong gia đình, vừa bán ra thị trường để có thêm thu nhập. Chị H'Kiêm Niê cho biết: Để có ché rượu cần ngon sử dụng trong dịp Tết, trước đó gia đình đã tập trung ủ rượu từ khá sớm, vì đối với rượu cần thời gian ủ càng lâu rượu càng ngon. Nguyên liệu sử dụng là gạo, trấu và men rượu. Mỗi dịp Tết, gia đình chị làm bán ra thị trường từ 40 đến 50 ché rượu cần với giá bán dao động từ 250 đến 550.000đ/ché (tùy vào thể tích ché to hay nhỏ). Bên cạnh đó chị cũng giữ lại vài ba ché rượu cần để tiếp đãi anh em, họ hàng, khách khứa khi đến chơi nhà vào dịp Tết. Chị H'Kiêm ở buôn Kna B, xã Cư M'gar cho biết thêm: Để bán trong dịp Tết, từ tháng 6, tháng 7 gia đình đã ủ rượt rồi, dịp Tết nhu cầu rượu cần khá nhiều. Gạo thì mình nấu chín, xong rồi để nguội rồi trộn với men. Sau đó ủ từ 06 đến 07 tiếng rồi làm sạch trấu và trộn vào. Tất cả các hỗn hợp đó ủ khoảng 06 đến 07 tiếng rồi đổ vô ché, để qua một đêm rồi mới bịt kín miệng ché. Trong thời gian ủ tránh việc mở ra, mở vào sẽ hư men. Ché rượu ủ xong thì để nơi khô, thoáng mát…
Tượng tự, sau 01 năm lao động vất vả, các thành viên gia đình chị HĐan Êban ở buôn Sút M'đưng (xã Cư Suê) lại tụ tập để dọn dẹp, trang trí nhà cửa, đi chợ sắm sửa những vật dụng trong gia đình và các thực phẩm sử dụng trong những ngày Tết. Tết là thời điểm để các thành viên trong gia đình, họ hàng, bạn bè có cơ hội gặp gỡ, trò chuyện, hỏi thăm sức khỏe, đời sống trong năm đã qua. Đặc biệt dịp này không thể thiếu những ché rượu cần cùng một số món ăn truyền thống khác để các thành viên cùng quây quần, vui vẻ đón Xuân, vui Tết cổ truyền của dân tộc. Chị H'Đan Niê ở buôn Sút M'đưng (xã Cư Suê) nói: Chúng tôi cùng nhau hỏi thăm sức khỏe, đời sống, chia sẻ những ấp ủ kế hoạch cho năm mới. Cầu mong cuộc sống ngày càng ấm no, hạnh phúc, mưa thuận, gió hòa, mùa màng bội thu. Những bữa cơm sum vầy của người Êđê trong dịp Tết không thể thiếu rượu cần và các món ăn dân dã như cà đắng, lá mì xào, thịt lợn gác bếp. Đó là văn hóa đặc trưng của đồng bào mình từ xưa đến nay rồi, tuy đơn giản nhưng vui vẻ và ấm cúng...
Còn đồng bào Xơ Đăng ở buôn H'ring (xã Ea H'đing) cũng vui mừng đón tết Nguyên đán Ất Tỵ 2025 bên những ché rượu cần, thịt gà, thịt lợn, cơm lam… Trong những ngày Xuân, đồng bào còn chuẩn bị các món ăn ngon, độc lạ để tiếp đãi anh em, họ hàng, khách khứa đến chơi nhà trong dịp Tết. Ông Vi Voan - Buôn trưởng buôn H'ring (xã Ea H'đing) tâm sự: Đồng bào trong buôn rất vui mừng, phấn khởi, háo hức vui Xuân, đón Tết sau một năm lao động vất vả. Trong mỗi bữa ăn của đồng bào, nhất là trong dịp lễ tết không thể thiếu món thịt chuột đồng truyền thống. Sở dĩ chuột sinh sản nhanh, phá hoại mùa màng, gây thiệt hại kinh tế, nên đồng bào thường săn bắt chuột vừa để bảo vệ cây trồng, vừa làm thực phẩm. Trước đây chuột ở các cánh đồng rất nhiều, nhưng dần dần cũng ít đi. Vì vậy đồng bào phải đi khá xa để bẫy chuột. Trước kỳ nghỉ tết Nguyên đán từ 02 đến 03 ngày, đàn ông, trai tráng trong buôn lại rủ nhau đi bẫy chuột để về chế biến món ăn trong những ngày Xuân. Thịt chuột thường được nướng ống với măng chua, xào xà ớt, hoặc nướng. Ngoài ra còn có cơm lam, gà nứa, thịt heo, rượu cần. Đồng bào Xơ Đăng ăn Tết đơn sơ nhưng ấm cúng…
Còn với đồng bào Dao ở xã Cư Suê bắt đầu ăn Tết (hay còn gọi là Tết năm cùng từ tháng chạp hằng năm (tháng 12 dương lịch). Bà Bàn Thị Bình ở thôn 5 xã Cư Suê cho biết: Đồng bào Dao di cư từ các tỉnh thành phía Bắc vào xã Cư Suê sinh sống, lập nghiệp từ những năm 1955. Dù xa quê hương, nhưng nét đẹp văn hóa truyền thống dân tộc vẫn được đồng bào lưu giữ, nhất là những phong tục văn hóa truyền thống khi đón Tết. Đối với đồng bào Dao, sau khi ăn “Tết năm cùng” thì đồng bào mới ăn Tết cổ truyền của dân tộc. Việc chuẩn bị tết Nguyên đán cũng như ăn “Tết năm cùng” của đồng bào cũng khá tất bật từ dọn dẹp, trang trí nhà cửa, chuẩn bị rượu, các món ẩm thực truyền thống để làm mâm cổ tỏ lòng biết ơn trời đất, tổ tiên, cầu mong năm mới mùa màng tốt tươi, thóc lúa đầy sân, trâu, lợn đầy đàn. Bà Bàn Thị Bình ở thôn 5 (xã Cư Suê) nói: Năm nào cũng như vậy, trước Tết gia đình lại tất bật, dọn dẹp, vệ sinh, trang trí nhà cửa, sắm sửa các vật dùng dùng trong dịp Tết. Với mâm cúng trong dịp Tết, chúng tôi chuẩn bị mâm cúng “Tết năm cùng” với đầy đủ rượu, thịt, trà, bánh tét, bánh nếp. Sau đó mâm cúng được hạ xuống để gia đình cùng quây quần bên nhau, cầu chúc một năm mới vui vẻ, khỏe mạnh, làm ăn phát đạt, mùa màng bội thu..
Mỗi dân tộc trên địa bàn huyện đều có những phong tục, nét đẹp văn hóa truyền thống khác nhau trong dịp Tết cổ truyền. Những nét đẹp văn hóa đó được các thế hệ trân trọng gìn giữ, góp phần phát huy và lan tỏa các giá trị văn hóa truyền thống. Trong những ngày Xuân, đồng bào quây quần, chung vui chúc nhau sức khoẻ, hạnh phúc. Đồng thời cầu chúc cho năm mới mưa thuận, gió hòa, mùa màng bội thu, nông sản được giá để cuộc sống ngày càng ấm no, hạnh phúc, chung tay đóng góp xây dựng huyện Čư M'gar Anh hùng ngày càng giàu đẹp, văn minh và nghĩa tình./.
H'Xiu ÊBan
