Nông dân huyện CưMgar tích cực ứng dụng KHKT vào sản xuất cà phê bền vững
Xác định cà phê là cây trồng chủ lực trong phát triển kinh tế của người dân trên địa bàn, Huyện ủy CưM'gar đã triển khai Chương trình số 14 về phát triển cà phê bền vững giai đoạn 2011 – 2015 và đã xây dựng thành công những mô hình sản xuất cà phê bền vững, góp phần bảo vệ môi trường, nâng cao thu nhập cho người dân.
Tính đến thời điểm này, toàn huyện có hơn 9 ngàn hộ tham gia sản xuất cà phê bền vững với diện tích hơn 15 ngàn ha (chiếm 45% diện tích cà phê toàn huyện), sản lượng đăng ký hằng năm ước đạt 52.000 tấn. Đặc biệt, trên địa bàn huyện đã hình thành các tổ chức kinh tế tập thể tham gia sản xuất cà phê bền vững có thông tin chứng nhận như HTX Dịch vụ nông nghiệp Công Bằng EaKiết, HTX Dịch vụ nông nghiệp thương mại Công Bằng CưDliê Mnông, Liên minh sản xuất cà phê bền vững Quảng Hiệp và hơn 48 câu lạc bộ sản xuất cà phê bền vững ở các xã, thị trấn. Trong đó, Dự án sáng kiến sản xuất cà phê bền vững để ứng phó với biến đổi khí hậu tại Việt Nam được triển khai tại xã Quảng Tiến từ năm 2012 với 200 hộ tham gia trên tổng diện tích 400 ha đã cung cấp bộ công cụ giúp nông dân trồng cà phê ứng phó với biến đổi khí hậu, từ đó tăng khả năng phục hồi, thích nghi và quản lý rủi ro. Hiện Dự án đang được triển khai mở rộng tại các xã CưSuê, EaKpam, CưM'gar, EaH'đinh với 750 hộ sản xuất cà phê. Huyện CưMgar cũng đã triển khai tập huấn kỹ thuật, hỗ trợ men vi sinh cho nông dân sản xuất phân hữu cơ từ phế phẩm nông nghiệp với hơn 3.000 tấn phân mỗi năm. Ông Trương Bảy, Trạm Trưởng Trạm Khuyến nông huyện đánh giá: Hiệu quả lớn nhất của dự án là thay đổi nhận thức của người nông dân về vai trò của phân hữu cơ trong việc phát triển sản xuất cà phê theo hướng bền vững. Bà con đã ý thức được rằng, vườn cây cho năng suất 2 – 3 tấn cà phê/năm thì cần phải bổ sung một lượng dinh dưỡng cần thiết để bù đắp cho đất.
Điển hình trong việc áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất ở CưM'gar phải kể đến anh Đỗ Văn Thoáng ở thôn 9 xã EaKiết với mô hình ghép cải tạo vườn cà phê năng suất thấp, kém chất lượng bằng phương pháp ghép gửi. Trước tình hình sản xuất cà phê luôn gặp nhiều khó khăn như diễn biến thời tiết thất thường, ve sầu gây hại, vật tư phân bón tăng cao… không ít nông dân buộc phải chuyển đổi cà phê sang trồng các loại khác. Không như họ, anh Thoáng mạnh dạn quyết định cải tạo lại 1,5 ha cà phê của gia đình bằng phương pháp ghép gửi theo hướng dẫn của cán bộ khuyến nông. Phương pháp ghép này đòi hỏi phải bảo đảm kỹ thuật tạo tán, tỉa cành làm sao để phân chia ánh sáng, tạo chồi ở gốc để ghép nhưng vẫn duy trì bộ tán trên giúp cây vẫn cho trái. Lọ mọ học hỏi, nghiên cứu và với kinh nghiệm của mình, anh Thoáng đã ghép thành công cả 1,5 ha cà phê bằng giống chồi ghép dòng cà phê năng suất cao do Viện Khoa học kỹ thuật Nông - lâm nghiệp Tây Nguyên tạo ra. Kết quả thật bất ngờ, vườn cà phê ghép của anh Thoáng năm nay trĩu quả, hạt to và đồng đều. Thành công với phương pháp ghép cải tạo vườn cây, anh Thoáng đã tận tình hướng dẫn giúp hàng trăm hộ gia đình trong vùng ghép gửi chồi, cải tạo lại vườn cây, góp phần tăng năng suất đáng kể cho cây cà phê. Anh Thoáng chỉ là một trong hàng trăm nông dân ở CưM'gar tiên phong trong phong trào sản xuất cà phê bền vững. Thực hiện chương trình sản xuất cà phê bền vững, người nông dân đã tiếp cận được với các tiến bộ khoa học kỹ thuật trong canh tác, giúp tăng năng suất, sản lượng, chất lượng cà phê.
Theo thống kê của Phòng Nông nghiệp và phát triển nông thôn huyện, toàn huyện hiện có 36.000 ha cà phê, tuy nhiên khó khăn trong sản xuất hiện nay là đa số các vườn cây đều trồng từ những năm 1990 - 1995 bằng giống cà phê thực sinh không chọn lọc, nên năng suất thấp, kích thước quả không đồng đều, chín không tập trung gây khó khăn cho việc thu hái, chế biến. Một số diện tích trồng trên đất không phù hợp dẫn đến thiếu nước tưới vào mùa khô. So với mặt bằng chung toàn tỉnh, CưM'gar là một trong những địa phương đi đầu trong phát triển cà phê bền vững. Tuy nhiên, trên thực tế nhiều nông dân vẫn canh tác theo thói quen cũ, lạm dụng phân bón vô cơ vượt quá mức; ít quan tâm đến bón phân hữu cơ; phương pháp bón chủ yếu theo mưa (rải trên bề mặt chứ không chú ý đến biện pháp bón vùi trong đất nên gây thất thoát, lãng phí); chủ yếu sử dụng phương pháp tưới dí với mức 400 – 600 lít/gốc/lần (trong khí đó theo khuyến cáo chỉ là 200 – 300 lít/gốc/lần), gây lãng phí nước. Nhiều gia đình còn lạm dụng thuốc trừ cỏ để làm sạch vườn cây, bờ lô. Đến mùa thu hoạch, do lo ngại bị mất trộm nên nhiều nông dân vẫn còn thu hái quả xanh, tỷ lệ chín đạt thấp. Đặc biệt, tỷ lệ cà phê chủ yếu do các nông hộ quản lý nên khi thu hoạch đa số được phơi khô sau đó xát dập đã ảnh hưởng không tốt đến chất lượng hạt cà phê. Do vậy, huyện CưMgar khuyến khích người dân xây dựng nhóm hộ, tổ hợp tác, HTX, hiệp hội để thực hiện các dịch vụ đi kèm như bảo vệ vườn cây mùa thu hoạch, chế biến ướt, hỗ trợ kỹ thuật sản xuất.
Bên cạnh đó, so với quy hoạch 28.000 ha thì diện tích cà phê hiện tại của huyện CưM'gar đã vượt rất nhiều. Đến thời điểm hiện nay toàn huyện có khoảng 36.000ha, trong đó diện tích cà phê kinh doanh khoảng 34.500ha. Một thực trạng đang diễn ra là diện tích cà phê già cỗi hết chu kỳ kinh doanh, năng suất kém ( < 1,7 tấn/ha) cần phải tái canh khoảng 16.000ha, chiếm tỷ lệ khoảng 45% tổng diện tích. Vì vậy, dự báo trong thời gian tới người trồng cà phê trên địa bàn huyện sẽ gặp nhiều khó khăn. Để nâng cao năng suất, sản lượng, chất lượng cà phê gắn với thương hiệu cà phê Buôn Ma Thuột, huyện CưM'gar đã trình HĐND huyện phê duyệt đề án tái canh cà phê trên địa bàn giai đoạn 2016 – 2020; đẩy mạnh phát triển diện tích cà phê có chứng nhận, chỉ dẫn địa lý, xuất xứ nguồn gốc; vận động bà con sản xuất theo hướng bền vững, bảo đảm đúng khoa học, kỹ thuật, đúng tiêu chuẩn chất lượng, áp dụng quản lý sâu bệnh hại tổng hợp vào phòng trừ sâu bệnh; đa dạng hóa sản phẩm trong vườn cây bằng việc trồng xen các loại cây ăn quả để che bóng, chắn gió, cải thiện môi trường sinh thái và giảm áp lực nước tưới cho mùa khô, giảm thiểu biến động thời tiết, sâu bệnh và phát triển vườn nhân chồi giống ở các vùng chuyên canh cà phê để cung cấp đủ giống tốt và dịch vụ kỹ thuật đáp ứng yêu cầu cho người trồng cà phê./.
Công Phong.
